Lộn xộn trong xuất bản: Lỗ hổng trong liên kết xuất bản (kỳ 2)

Trong những năm gần đây, liên kết xuất bản đang là xu hướng để phát triển ngành xuất bản. Hoạt động liên kết xuất bản đã giúp cho các nhà xuất bản (NXB) khắc phục được hạn chế là thiếu vốn và việc quảng bá sản phẩm. Trong khi đó, đây lại là thế mạnh của các đơn vị liên kết tư nhân. Theo thống kê, doanh thu ngành xuất bản năm 2021 ước đạt 2.600 tỷ đồng.

Việc Luật xuất bản cho phép các đơn vị tư nhân tham gia vào quá trình xuất bản với vai trò liên kết với các NXB đã giúp cho thị trường sách ngày càng nhộn nhịp với số lượng sách được phát hành ngày càng nhiều, đáp ứng nhu cầu đọc sách của bạn đọc. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực mà liên kết xuất bản tạo ra vẫn còn những lỗ hổng, sai sót gây nhức nhối dư luận. Có thể ví NXB và đơn vị liên kết như là cha và mẹ của cuốn sách, chỉ cần cha mẹ thiếu quan tâm, buông lỏng thì đứa con sẽ rất dễ hư hỏng. Và thực tế đã chứng minh điều này, đã có những cuốn sách chất lượng kém, thậm chí là vô bổ, vi phạm thuần phong mỹ tục, sai lệch lịch sử…được phát hành do sự “buông lỏng” kiểm duyệt của các NXB và đơn vị liên kết, dẫn đến tình trạng nhiều cuốn sách bị thu hồi, NXB và đơn vị liên kết bị xử phạt. Số xuất bản phẩm vi phạm bị xử phạt của ngành xuất bản đang tăng dần qua các năm, điển hình là quyết định xử phạt Công ty TNHH thương mại và in bao bì Hải Chiến số tiền 140 triệu đồng, vì đã in cuốn My Phonics Grade 1 – Activity book (giáo trình tiếng Anh cho trẻ em) không có giấy phép.

Hiện nay có khoảng 80 – 90% số đầu sách mỗi năm là sách liên kết và 90% số sai phạm thuộc về sách liên kết xuất bản. Dù được thực hiện trên danh nghĩa liên kết xuất bản nhưng phần lớn các khâu từ chọn bản thảo, biên tập đến in ấn, phát hành đều chủ yếu do các đơn vị tư nhân thực hiện; NXB chỉ cấp giấy phép. Vì vậy, liên tiếp những cuốn sách sai sót cả về câu chữ, chính tả đến nội dung đã lọt ra thị trường. 

Luật Xuất bản đã quy định rất rõ về tiêu chuẩn, quyền hạn, trách nhiệm và nghĩa vụ của Giám đốc, Tổng biên tập cũng như biên tập viên nhà xuất bản; quy định việc cấp chứng chỉ và thu hồi chứng chỉ đối với biên tập viên, để nâng cao vai trò, trách nhiệm của biên tập viên trong thực thi hoạt động xuất bản. Luật cũng quy định chế tài rất rõ những nội dung liên kết, phương thức, hình thức liên kết và đặc biệt là trách nhiệm pháp lý của các bên liên kết khi để xảy ra những sai phạm trong hoạt động xuất bản, có thể bị thu hồi giấy phép, thu hồi chứng chỉ hành nghề đối với tổ chức, cá nhân khi có sai phạm trong hoạt động xuất bản. Đối với hoạt động in lậu, in nối bản không đúng quy định của pháp luật không chỉ bị xử phạt hành chính mà nếu nghiêm trọng còn có thể xử lý hình sự.

Chi Mai