Hiểm họa từ các trang phim lậu

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học – công nghệ, tình trạng này ngày càng phức tạp, biến hình, biến dạng khôn lường. Việc quản lý và xử lý vì thế cũng rất khó khăn, mất rất nhiều thời gian, công sức, mà việc khởi tố vụ án hình sự với trang phimmoi vừa qua là một thí dụ. Chưa kể, nhìn toàn diện thì các trang phim lậu không chỉ vi phạm bản quyền mà còn có biểu hiện thiếu văn hóa, đăng một số sản phẩm điện ảnh của nước ngoài có nội dung xuyên tạc, bôi nhọ, xúc phạm dân tộc,… đòi hỏi cần nhanh chóng có các giải pháp ngăn chặn, xử lý hiệu quả.

Với hàng chục năm tồn tại, biến hình qua một số địa chỉ khác nhau trên internet, phimmoi đã trở thành một trong những trang xem phim trực tuyến không có bản quyền (phim lậu) tiếng Việt lớn nhất. Được biết, trang mạng này có kho lưu trữ tới 3.830 phim điện ảnh, 2.697 phim truyền hình của nhiều nước, có phim chưa phát hành, có phim mới phát hành, một số là bản CAM – thu trực tiếp tại rạp bằng camera kỹ thuật số. Lượng truy cập vào phimmoi luôn ở mức rất cao (Alexa ước tính khoảng 50 – 90 triệu lượt truy cập hằng tháng), tiền từ quảng cáo cũng ngày càng nhiều hơn (HypeStat nêu cụ thể mỗi tháng phimmoi thu khoảng 58.290 USD từ quảng cáo). “Buôn không vốn nhưng lãi lớn” nên dù đã bị ngăn chặn quyết liệt, người làm phimmoi vẫn tìm mọi thủ đoạn để duy trì tồn tại, như đổi tên từ phimmoi thành phimmoiz, phimmoizz, phimmoiplus…

Khảo sát trên diện rộng, phimmoi chỉ là một trong rất nhiều trang phim lậu tiếng Việt. Cùng với phimmoi, hiện còn tồn tại rất nhiều trang khác có cách thức hoạt động tương tự. Điểm chung của các trang này là đều đăng ký các tên miền quốc tế như “.net”, “.com”, “.org”, “.tv”… Và có một điểm đặc biệt là sau khi một trang công bố một bộ phim lậu, lập tức các trang khác khai thác mà vẫn giữ nguyên nguồn. Điều này chỉ có thể giải thích: hoặc nhiều trang phim lậu thuộc một chủ sở hữu; hoặc đều là phim lậu nên không thể tố cáo lẫn nhau. Để tăng độ “hot”, những kẻ làm trang phim lậu có số lượng truy cập lớn thường theo dõi, nắm bắt cập nhật tình hình phát hành ở các trung tâm sản xuất điện ảnh lớn trên thế giới, cũng như các phim sản xuất trong nước để tìm cách tiếp cận phim mới phát hành, tổ chức ăn cắp trực tiếp từ nguồn có bản quyền ở nước ngoài, hay khi phim phát hành tại dịch vụ xem phim có bản quyền nào đó ở Việt Nam. Với phim trong nước, họ ngang nhiên xâm phạm bản quyền và thường chú ý tới những phim đang được công chúng hâm mộ. Với phim nước ngoài, nếu phim sẵn thuyết minh, phụ đề tiếng Việt, họ khai thác trực tiếp, nếu chưa có thuyết minh, phụ đề tiếng Việt, họ tự tổ chức thuyết minh, làm phụ đề. Vì thế, đã xuất hiện một số phim lậu có phụ đề được dịch rất tục tĩu. Chưa kể, vì hoạt động bất hợp pháp, xâm phạm bản quyền một cách tùy tiện, bừa bãi nên nhiều trang phim lậu đã bất chấp đưa vào một số bộ phim xuyên tạc Việt Nam, đặc biệt là phim về chiến tranh Việt Nam sản xuất ở nước ngoài, mà trong đó hình ảnh người chiến sĩ cách mạng bị mô tả méo mó, xấu xí.

Nguy hiểm hơn, nhiều trang phim lậu có cài mã độc hoặc kèm theo link dẫn tới trang chứa mã độc để phục vụ những mưu đồ cá nhân. Nhiều kẻ làm trang phim lậu còn biến trang phim thành trang “tổng hợp”, kèm theo phim còn chào mời cờ bạc trực tuyến, cá cược thể thao, nhất là cá cược bóng đá… Trên một số trang phim lậu xuất hiện tiêu đề bắt mắt nhằm thu hút người truy cập như: “lô đề bắc – trung – nam, 1 ăn 99,5%”, “thưởng nạp lần đầu 120%”, “thưởng nạp lại mỗi ngày 30%”, thậm chí dụ dỗ cả bằng chiêu trò tặng tiền bạc trước khi tham gia cờ bạc trực tuyến. Cùng với đó là quảng cáo, rao bán nhiều loại thuốc liên quan sinh lý với hình ảnh gợi dục lộ liễu. Và nấp bóng “phim tâm lý”, “phim tình cảm”, một số trang phim lậu còn công bố phim “cấp ba” nguồn gốc nước ngoài. Thậm chí, có trang ngang nhiên giới thiệu “phim 18+”, dành mục riêng để “đọc truyện 18+”, hoặc nhấp chuột qua nhiều đường dẫn là có thể dẫn tới trang phim sex nguồn gốc nước ngoài…

Qua cách thức tổ chức và từ thực tế tồn tại của nhiều trang phim lậu tiếng Việt có thể thấy, vấn đề không chỉ còn giới hạn ở việc vi phạm bản quyền điện ảnh. Đa phần các trang này đều đã trở thành trang tổng hợp hoạt động hết sức tùy tiện mà ở đó, cờ bạc, tình dục là yếu tố được sử dụng để thu hút người truy cập và truyền bá một số sản phẩm điện ảnh nước ngoài độc hại. Như với phimmoi, đã tồn tại hàng chục năm, chỉ riêng trong hơn một năm từ tháng 6/2020 – khi bị các nhà cung cấp internet ở Việt Nam chặn truy cập, đến ngày 19/8/2021 – khi bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hồ Chí Minh khởi tố vụ án hình sự liên quan xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan, phimmoi liên tục biến hình, biến dạng để tiếp tục hoạt động, bằng các thủ đoạn như: lập tên miền mới gần với tên miền cũ, đổi đuôi “.com” thành “.net”, thêm chữ “z” để lập tên miền khác. Thậm chí, để tránh kiểm duyệt, những kẻ làm trang này đã mua thêm cả chục tên miền khác nhau. Ngoài phimmoi, nhiều trang phim lậu tiếng Việt khác vẫn đang công khai tồn tại trên internet đang cần được nhanh chóng xử lý.

Theo Luật Sở hữu trí tuệ, Điều 4 quy định: quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu; quyền liên quan là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa. Điều 14 quy định trong các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả có “tác phẩm điện ảnh, tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự”; Điều 28 quy định trong các hành vi xâm phạm quyền tác giả có hành vi công bố, phân phối tác phẩm mà không được phép của tác giả; sử dụng tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả; nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trưng bày hoặc truyền đạt tác phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và các phương tiện kỹ thuật số mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả… Điều 211, Điều 212 quy định tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của tổ chức, cá nhân khác thì tùy theo tính chất, mức độ xâm phạm, có thể bị xử lý bằng biện pháp hành chính, dân sự, hoặc hình sự. Như vậy, theo Luật Sở hữu trí tuệ, việc phimmoi và các trang phim lậu tiếng Việt tự ý sao chép tác phẩm điện ảnh trong sản xuất trong nước hoặc nước ngoài, làm thuyết minh, phụ đề tiếng Việt rồi đăng tải để thu lợi bất chính mà không được chủ sở hữu (trong hoặc ngoài nước) cho phép chính là hành vi xâm phạm quyền tác giả.

Các tính năng ưu việt của internet là không còn phải bàn cãi, nhưng hệ lụy tiêu cực mà nhiều người sử dụng thành tựu công nghệ này đưa tới cũng là vấn đề gây đau đầu. Bởi khi internet là môi trường chứa đựng nhiều tiềm năng giúp kinh doanh, tìm kiếm lợi nhuận thì sức hút của nó cũng ngày càng lớn và bên cạnh người kinh doanh lành mạnh lại có người kinh doanh tiêu cực, bất hợp pháp. Với phim lậu, xét đến cùng thì cơ sở để các trang này có thể biến hình và tồn tại, chủ yếu là do sự dễ dãi khi lập một trang mạng cũng như sử dụng các nền tảng công nghệ để lưu trữ, chiếu phim lậu. Vì thế, bên cạnh việc phối hợp các nhà cung cấp dịch vụ internet để kiên quyết gỡ bỏ, ngăn chặn các trang phim lậu bảo vệ và giữ gìn uy tín của Việt Nam về vấn đề bản quyền, bảo vệ quyền tác giả ở cả trong và ngoài nước, cần tiến hành đồng bộ nhiều biện pháp như: kiên quyết xử lý trên cơ sở luật pháp không chỉ vì đã xâm phạm bản quyền, mà còn vì quảng bá nội dung độc hại, vi phạm thuần phong mỹ tục; các nhà cung cấp dịch vụ internet cần phối hợp chặt chẽ, không để xảy ra tình trạng có nơi chặn, có nơi không; các cơ quan chức năng cần liên hệ với chủ sở hữu các máy chủ là nơi lưu trữ, chiếu phim lậu để giải quyết trực tiếp; tuyên truyền người dân không hợp tác, sử dụng các trang phim vi phạm bản quyền…

Thực tế, nhu cầu xem phim trực tuyến của công chúng hiện rất cao, tuy nhiên nhu cầu đó cần được đáp ứng một cách lành mạnh. Vì thế cùng với việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người xem về vấn đề bản quyền, quyền tác giả…, các nhà cung cấp dịch vụ trong nước cũng cần đổi mới hoạt động, thường xuyên khảo sát nhu cầu xem phim trực tuyến của công chúng, để nâng cao chất lượng phục vụ, cung cấp các bộ phim trong nước và quốc tế mang giá trị chân – thiện – mỹ. Làm tốt việc này sẽ không chỉ đáp ứng nhu cầu của công chúng, chống vi phạm bản quyền, mà còn giúp xây dựng một thói quen của xã hội văn minh là mỗi người có trách nhiệm với tác giả đã sáng tạo tác phẩm.